Boekencast: The checklist manifesto

Het boek The Checklist Manifesto van Atul Gawande is een interessante introductie in het nut van checklists, al ontbreekt het ironisch genoeg aan een checklist om er zelf een te maken. Gawande is een Amerikaanse chirurg en schrijver. Hij begint het boek met zijn ervaringen in ziekenhuizen, waar hij met een eenvoudige, rudimentaire checklist voor operaties de overlevingskans van patiënten verhoogt en het aantal complicaties vermindert. Bovendien levert dit kostenbesparingen op voor ziekenhuizen.

Daarna schakelt hij over naar voorbeelden uit de bouw. Zijn stelling: door toenemende complexiteit kunnen we niet langer vertrouwen op één expert – of dat nu een chirurg of een bouwmeester is. In plaats daarvan moeten we leunen op samenwerking en goede communicatie, waarbij de checklist een cruciale rol speelt.

Van daaruit ontspint zich een verhaal over het ontwikkelen van een universele checklist, getest in ziekenhuizen over de hele wereld – van moderne centra tot klinieken met beperkte middelen. Het doel is een checklist die in elke context toepasbaar is, maar lokaal aangepast kan worden. In zijn zoektocht komt Gawande uit bij Daniël Boorman, ingenieur bij Boeing en leider van de zogenaamde "Checklist Factory". Boeing ontwikkelt checklists voor allerlei noodscenario’s, speciaal ontworpen voor ervaren piloten. Het boek staat vol met leerzame en soms verrassende verhalen over het gebruik van checklists in verschillende sectoren.

De inspanningen van Gawande en zijn team leiden uiteindelijk tot een officiële checklist van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), die drie momenten tijdens een operatie dekt: vóór de narcose, vóór de eerste incisie en vóór het verlaten van de operatiekamer. Maar daarmee is de missie niet voltooid – want implementatie is één ding, acceptatie iets anders.

Gawande haalt ook voorbeelden aan uit de financiële wereld, waar beleggingsfondsen met behulp van checklists betere beslissingen nemen – niet omdat ze slimmere mensen zijn, maar omdat ze systematischer te werk gaan.

Zijn conclusie is dat het succes niet zozeer in de checklist zelf zit, maar in de manier waarop mensen door zo’n lijst beter samenwerken als team. Dat inzicht neem ik mee naar mijn eigen vakgebied; ik wil kijken hoe ik dit in mijn werk kan toepassen.

Opmerkelijk is ook hoe Gawande, wanneer hij door de WHO gevraagd wordt om een wereldwijde ziekenhuischecklist te ontwikkelen, eerst de geschiedenis induikt. De eerste preflight-checklist voor vliegtuigen ontstond namelijk na de crash van een testvlucht met de Boeing B-17 Flying Fortress – een ongeluk dat met een simpele checklist voorkomen had kunnen worden.